Υποθέτω οτι λίγο πολύ
όλοι μας γνωρίζουμε τον ορισμό της φράσης ‘κοινωνικός ρατσισμός’ όπως και τις
δημοφιλέστερες μορφές του, στις οποίες εκτιθόμαστε καθημερινά είτε ως θύματα,
είτε ως απλοί παρατηρητές.
Τα παραδείγματα πολλά.
Πέρα από τις φυλετικές διακρίσεις, που αποτελούν και την πιο γνωστή μορφή του
προβλήματος, θύματα (και αιτίες) εκδήλωσης κοινωνικού ρατσισμού μπορεί να είναι
μια ανύπαντρη μητέρα, μια διαφορετική κοινωνική ή πολιτική αντίληψη,
σεξουαλικές και στυλιστικές προτιμήσεις και γενικά οτιδήποτε διαφορετικό. Τίποτα
περισσότερο από κατάλοιπα συντηρητικών κοινωνικών αντιλήψεων και προκαταλήψεων,
καθώς είναι γνωστό οτι η εξωτερική εμφάνιση καθώς και οι προσωπικές επιλογές
του καθενός πάνω στις οποίες χτίζει τη ζωή του δεν αφορούν κανέναν άλλο παρα
μόνο τον ίδιο, από τη στιγμή φυσικά που δεν ενοχλεί κάποιον και αυτές οι επιλογές
δεν επηρεάζουν τη ζωή κάποιου άλλου.
Πέρα όμως από τα
προφανή, υπάρχουν και άλλες καταστάσεις στις οποίες εκδηλώνεται το φαινόμενο με
τρόπο ας πούμε ‘καμουφλαρισμένο’. Μιλάω για καταστάσεις που έχουμε τη τάση να
αντιμετωπίζουμε επιφανειακά, αγνοώντας τη σοβαρότητά τους. Ένα απλό (ίσως και
αφελές αλλά εύστοχο) παράδειγμα θα μπορούσε να είναι όταν ας πούμε μια παρέα
επιλέγει να αγνοήσει συνειδητά κάποιον (που προφανώς είναι μέλος της παρέας) σε
μια έξοδο επειδή θεωρεί πως εκεί που επέλεξαν να περάσουν το βράδυ τους ‘δε θα
του αρέσει’. Ή οταν κάποιος αγνοεί κάποιον επίσης συνειδητά για λόγους και
αιτίες που ο ίδιος έπλασε και αποφάσισε χωρίς να δεχτεί καν τη γνώμη του άμεσα
ενδιαφερόμενου (για τον οποίο και μπήκε σε αυτή τη διαδικασία). Όταν επιλέγεις
και αποφασίζεις εσύ για κάποιον άλλο κρίνοντας με βάση τα δικά σου μέτρα και
σταθμά αδιαφορώντας παντελώς για τις επιλογές του, τότε δυστυχώς τον
αντιμετωπίζεις ρατσιστικά χωρίς να το καταλαβαίνεις και αυτό ισχύει ακόμα και
όταν πραγματικά ενδιαφέρεσαι γι’αυτόν και νομίζεις πως με αυτό τον τρόπο τον
προστατεύεις. Σα να έχει κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που τον διαφοροποιεί
από τους υπόλοιπους και αυτόματα τον θέτει στο περιθώριο. Το πρόβλημα λοιπόν
έχει πολύ μεγαλύτερο βάθος και εκδηλώνεται με πολύ περισσότερους τρόπους από
όσους μπορούν να υποπέσουν στην αντίληψή μας.
Ένας ακόμα χώρος
εκδήλωσης (και μάλιστα ανελέητης) κοινωνικού ρατσισμού είναι τα σχολεία και
γενικότερα οι μικρές ηλικίες. Κλίκες στα πρότυπα ‘συμμοριών’, εμπαιγμοί,
κοροιδίες και κοινωνικοί αποκλεισμοί παιδιών με διαφορετικά χαρακτηριστικά
αποτελούν καθημερινές καταστάσεις. Το χειρότερο είναι οτι όλοι μας το
γνωρίζουμε αλλά κλείνουμε τα μάτια στο φαινόμενο, επικαλούμενοι συνήθως τη
μικρή ηλικία των παιδιών σαν ‘συγχωροχάρτι’. Κι όμως, τα ψυχολογικά αδιέξοδα
και οι ανασφάλειες που αναπτύσσει ένα παιδί που εκτίθεται καθημερινά στο
φαινόμενο, μπορούν πραγματικά να επηρεάσουν αρνητικά τη μετέπειτα ζωή του, το
χαρακτήρα που θα διαμορφώσει, καθώς και το τρόπο που αντιμετωπίζει τους γύρω
του. Όλα αυτά μπορούν να αντιμετωπιστούν με σωστή ενημέρωση καθώς είναι
απολύτως λογικό τα μικρά παιδιά να μην είναι σε θέση να αντιληφθούν τις
συνέπειες των πράξεων τους.
Θα μπορούσα να συνεχίσω
με ακόμα περισσότερα παραδείγματα αλλα δεν έχει νόημα. Η ουσία είναι οτι δεν
υπάρχουν διαφορετικοί άνθρωποι παρά μόνο διαφορετικές αντιλήψεις και νοοτροπίες
οι οποίες δημιουργούν κοινωνικά χάσματα. Για να αντιμετωπιστεί δραστικά το
φαινόμενο χρειάζεται απλά να αφυπνιστούμε μπροστά στο πραγματικό πρόβλημα και
να συνειδητοποιήσουμε οτι είμαστε όλοι ίσοι και με ίσα δικαιώματα, τόσο
απέναντι στη κοινωνία όσο και στην ίδια τη ζωή.
